مقدمه
پدیده سالخوردگی جمعیت به موازات کاهش سطح باروری و افزایش امید به زندگی شکل می گیرد و به مسئله چند وجهی تبدیل می شود که ابعاد اقتصادی، پزشکی، اجتماعی، روانشناختی، فرهنگی و اجتماعی دارد(2).رسیدن به سنین بالا در زندگی نتیجة عوامل پیچیده ای است که اهم آن عبارتند از: وضعیت ژنتیک فرد، وضع تغذیه، وضعیت بهداشت و عوامل محیطی دیگر(6). اما درهر صورت رسیدن به پیری با تغییرات جسمی و روحی همراه است که درجوامع امروزی به دلیل افزایش پیشرفت های علوم پزشکی و بالا رفتن متوسط طول عمر، اکثر افراد به صورت خواسته یا ناخواسته با این تغییرات روبرو خواهند بود.به همان اندازه که مردان و زنان به زندگی با طول عمر بیشتر دست می یابند، ناتوانی ها ومحدودیت های عمده ای نیز در محدوده سالهای انتهای عمر متراکم خواهد شد، به طوری که 80 درصد سالمندان بالاتر از 65 سال به انواع اختلالات جسمی و روانی مبتلا هستند(3).بین تغییرات ناشی از افزایش سن، اگرچه تغییرات ساختاری تنها به علائم ظاهری اشاره می کند، باید توجه داشت که برخی از تغییرات ساختاری قابل رویت نمی باشد و تنها می توان به شکل و از طریق تغییرات عملکرد به آن پی برد. درحقیقت تغییرات عملکردی است که در روند زندگی انسان تأثیر بسزایی دارد(1).تحقیقات نشان می دهد که حدود 50 درصد از آثار منفی سالمندی بیشتر مربوط به عدم فعالیت بدنی است تا خود فرایند افزایش سن.(4)
تعادل یکی از قابلیت های جسمانی است که نقش مهمی را در زندگی سالمندان دارا است.افزایش سن و عدم فعالیت بدنی ممکن است مسئول کاهش سلامتی و کاهش کنترل تعادل درسالمندی باشند(7).تاپر(1992)، تعادل بدنی را در 500 نفر در سنین 40- 80 سال ارزیابی کرد ونتیجه گرفت تعادل درهر دهه ازعمرکاهش می یابد.یکی از عواقب خطرناک و نگران کننده کاهش تعادل و کنترل وضعیت قامت درسالمندی افتادن است. افتادن گاهی باعث ایجاد ترس های روانی و افسردگی سالمندان و درنتیجه مراقبت بیشتر از حد از خود و کاهش تحرک و بروز مشکلات ناشی از بی تحرکی می شود. شکستگی های حاصل از افتادن (مخصوصاً شکستگی لگن) که تا حدود زیادی مربوط به پوکی استخوان در دورة سالمندی است حتی ممکن است منجر به مرگ شود (10)،بنابراین جلوگیری از افتادن و جراحات ناشی از آن ناتوانی ها را کاهش داده، کیفیت زندگی را بالا برده و از هزینه های بهداشت و درمان می کاهد (6) - کلاری، و همکاران (2006)،در تحقیقی تحت عنوان «تاثیر تمرینات بالتس1، استپ ایروبیک و پیاده روی بر تعادل در زنان گروه سنی 50تا 75 سال» افراد سالمند را به 3 گروه تمرینات بالتس(n=12) ایروبیک استپ(n=17) و پیاده روی(n=15) تقسیم وافراد به مدت12هفته وهر هفته 3جلسه ویک ساعت درهر جلسه به تمرین پرداختند.به طور عمومی تمام سه برنامه آموزشی تعادل پویا رابهبود بخشید، اما مراحل ایروبیک و برنامه های پیاده روی نتایج بهتری را در استواری وتعادل ایستا هنگامی که با برنامه بالتس مقایسه می شوند، نشان می دهند(8).
انعطاف پذیری موضوع مهم دیگری است که باید مورد توجه خاص قرار گیرد. درسنین بالا به علت سخت شدن بافت پیوندی و کم شدن تحرک وفقر حرکتی، انعطاف پذیری کاهش می یابد(5).نداشتن انعطاف پذیری درمفاصل اصلی ممکن است اجرا و عملکرد صحیح را محدود کند. فرد سالمندی که از انعطاف پذیری کمی برخوردار است ممکن است نتواند در برابر تغییر وضعیت های ناگهانی و یا از دست دادن تعادل واکنش نشان دهد. وقتی که اثرات افزایش سن را روی سیستم های مختلف بدن بررسی می کنیم، یک منحنی عمومی برای سیستم افزایش سن پیدا می کنیم که نشان دهندة کاهش توانایی بدن برای سازگاری است(11) - زاکس ای و همکاران (2006)،درتحقیقی تحت عنوان«تأثیرات گرم کردن فعال و کشش برروی انعطاف پذیری درزنان سالمند»به بررسی تأثیر تمرینات کششی ایستا بردامنه حرکت (ROM) دراندام تحتانی و تنه درزنان سالمند با و بدون تمرینات گرم کردن پرداختند. نمونه ها شامل 22 زن سالمند 65 تا 85 سال ( میانگین سنی 5/76 سال ) با میزان حرکتی طبیعی بودند و سه نوع برنامه انعطاف پذیری را بصورت تصادفی و غیر مستمر درجلسات انجام دادند.اولین برنامه کششی شامل گرم کردن به مدت 20 دقیقه دومین برنامه شامل گرم کردن به وسیله حرکات کششی ایستا در اندام تحتانی و تنه و آخرین برنامه کششی شامل کشش های ایستا(به تنهایی) بود. برای اندازه گیری از گونیامتر و فلکسومتر استفاده شد.نتایج این مطالعه نشان داد کشش های ایستا به تنهایی و کشش های ایستا بعد از گرم کردن به طور معنی داری میانگین فلکشن(خم شدن) مفاصل تحتانی و تنه را افزایش داد<0/ 001) ( P.گرم کردن تفاوت معنی داری را درافزایش میزان حرکت ، تنها درمفاصل دورسی فلکسورمچ پا نشان داد (P < 0/001) (9).
روش پژوهش
هدف از انجام این پژوهش، تأثیر شش هفته برنامه پیاده روی منتخب بر تعادل ایستا و انعطاف پذیری تنه(خمش به جلو) مردان سالمند غیرفعال(غیر ورزشکار)، 60 تا 75 سال بود.بدین منظور تعداد 24 نفر از مردان سالمندان که برای گذراندن اوقات فراغت به پارک ها و بوستان های شهر هشتگرد مراجعه و قبلاً نیز در برنامه های ورزشی و فعالیت بدنی شدید شرکت نداشتند، به طور داوطلب دراین تحقیق حضور یافتند.نمونه های تحقیق ابتدا توسط پزشک متخصص قلب و عروق مورد معاینه قرارگرفته، و سلامت آنها جهت شرکت دربرنامه پیاده روی مورد تأیید قرارگرفت. میانگین سن آزمودنی ها 1/65 سال و میانگین وزن آنها 1/76 کیلوگرم بود. آزمودنی های این تحقیق به صورت تصادفی به دو گروه تجربی (12 =n) و کنترل (12=n)تقسیم شدند. آزمودنی های گروه تجربی به مدت 6 هفته و هر هفته 3 جلسه (18 جلسه و هر جلسه 45 دقیقه) )در تمرینات پیاده روی شرکت و گروه کنترل فقط به فعالیت های عادی و روزمره خود پرداختند.ابتدا قبل از آغاز برنامه پیاده روی، پیش آزمون جهت اندازه گیری تعادل ایستا و انعطاف پذیری با استفاده از دستگاه های دیجیتال ساتراپ و در مرکز مطالعات و تحقیقات دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج انجام شد و پس از پایان جلسه هجدهم پیاده روی نیزمجدّدا تحت شرایط یکسان آزمون ها انجام و یافته ها مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.جهت تجزیه وتحلیل یافته ها از آزمون tویژه گروه های مستقل و وابسته درسطح معنی داری p?0/05 استفاده شد.
یافته های پژوهش
نتایج این مطالعه نشان داد که: تمرینات پیاده روی بر تعادل ایستا و انعطاف پذیری مردان سالمند غیرفعال تأثیر مثبت و معنی داراز نظر آماری داشته است ودر مقایسه بین دو گروه تجربی و کنترل نیز این اختلاف در سطح آلفا 05/.معنی داروگروه تجربی دارای رکورد و امتیاز بهتری بود.