پروفسور فرهاد رحمانی نیا (استاد دانشگاه گیلان)

قرن 21 با شادمانی و اخبار خوشی در زمینه سلامت جسمانی و روانی و بسته شدن پرونده بیماری مسری قرون گذشته همراه بوده است؛ اما علی رغم پیشرفت های چشمگیر چنددهه اخیر در پیشگیری و درمان اختلالات و بیماریهای جسمانی و روانی باید بپذیریم که پیدایش و شیوع بیماریهای مزمن مانند بیماری کرونری قلب، آسم، پرفشارخونی، دیابت و افسردگی و اضطراب چالش جدی و پرهزینه ای را برای انسان قرن 21 رقم زده است. شواهد پژوهشی متنوع نشان داده اند که بیماری های مذکور با شیوه زندگی انسان در عصر مدرنیته و کاهش سطح فعالیت بدنی به همراه مصرف غذاهای چرب و تحمل فشارهای روانی ارتباط تنگاتنگی دارد. از سوی دیگر، تمامی این بیماریها به همراه شیوه زندگی رایج سبب افزایش رو به تزاید اضافه وزن و چاقی در تمامی گروههای سنی و در هر دوجنس شده است. بنابراین، بدیهی است که معرفی و اشاعه برنامه های کنترل وزن در دستورکار بیشتر سازمانها و صاحبنظران امور بهداشتی قرار گرفته است.

اهمیت برنامه کنترل وزن از چند جنبه ذیل حائز اهمیت است:

1-افزایش میزان اضافه وزن و چاقی در سالهای اخیر

براساس نتایج تحقیق WHO در مردان و زنان 25 تا 49 سال بسیاری از کشورهای جهان مشخص شد که شیوع اضافه وزن و چاقی در بیشتر کشورهای جهان در سه دهه اخیر بسیار گسترده بوده است. همچنین نتایج همین طرح نشان داد که شیوع اضافه وزن و چاقی در زنان بیشتر از مردان بوده است.

2-رابطه اضافه وزن و چاقی با بیماریها

شواهد پژوهشی نشان داده اند که چاقی و اضافه وزن سبب افزایش خطر بروز بیماری کرونری قلب (CHD) و دیابت نوع 2 می شود. همچنین مقالات علمی به این موضوع اشاره کرده اند که بین چاقی و بروز پرفشارخونی، دیس لیپیدمی، استئوآرتریت، سرطان، اختلالات تنفسی و افسردگی و اضطراب رابطه وجود دارد.

3-ناکافی بودن دانش و آگاهی مردم درباره کنترل وزن

گزارشهای علمی موید این مطلب است که دانش و آگاهی اقشار گوناگون جامعه درباره روشهای تعیین وزن مطلوب بدن و برنامه کنترل وزن کافی نیست. در همین رابطه مشخص شده که اضافه وزن و چاقی در طبقات پایین جامعه و زنان خانه دار بیشتر است.

4-استقبال روزافزون از برنامه های کنترل وزن

تبلیغات فراوان و فشارهای اجتماعی سبب استقبال روزافزون بسیاری از گروههای سنی و اجتماعی از    برنامه های کنترل وزن شده است. بر طبق یکی از گزارشهای موجود، فقط آمریکاییان هرسال 50 میلیون دلار برای کتابهای مربوط به رژیم غذایی و ورزش و 200 میلیون دلار برای قرصهای لاغری و 6 میلیارد دلار برای نوشابه های رژیمی پرداخت می کنند.

5-یافته های فیزیولوژی ورزش در مورد ورزش و کنترل وزن

شواهد پژوهشی نشان داده اند که ارزیابی ترکیب بدن و تعیین وزن مطلوب بدن سرآغاز برنامه های کنترل وزن می باشد؛ علاوه براین انواع فعالیتهای بدنی و بویژه تمرین هوازی می توانند در کاهش میزان چربی بدن نقش به سزایی داشته باشند.